دورزدن تحریم‌ها با رمزارز؟

هفته گذشته علیرضا پیمان‌پاک، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت در مصاحبه‌ای اعلام کرد که به زودی تجارت با چند کشور دنیا از جمله چین و روسیه با استفاده از رمزارزها آغاز می‌شود که تمرکز آن بر روی معاملات خرد و متوسط در حوزه‌های پوشاک و صنایع غذایی است.  
به گفته این مقام وزارت صمت در گفت و گو با روزنامه شرق برای استفاده از این پلتفرم‌ها یک فرآیند اعتبارسنجی برای تجار بر روی سایت سازمان توسعه تجارت درنظر گرفته شده است که افراد پس از تایید در این مرحله می‌توانند از این پلتفرم‌های ارز دیجیتال استفاده کنند. 
به گفته پیمان پاک برای این تبادل تجاری با ارزهای دیجیتالی یک سامانه اعتبارسنجی هم روی سایت سازمان توسعه تجارت راه‌اندازی شده است  و پس از اعلام محصول، صادرکننده میتواند یک قرارداد هوشمند بر بستر اتریوم منعقد کند و ذیل آن قرارداد هوشمند منعقد کرده و رمزارزی برای واردات دریافت کند.  
به گفته پیمان پاک رمزارز دریافتی تنها برای واردات کالا قابل استفاده خواهد بود ضمن اینکه این نوع تجارت عموما در مورد معاملات خرد و متوسط مورد استفاده قرار می‌گیرد و در مورد تجارت‌های نفتی و پتروشیمی مورد استفاده قرار نخواهد گرفت. 

چالش های تحریم و تجارت با رمزارزها  

هرچند به نظر می‌رسد رمزارزها مسیر جدیدی برای دور زدن تحریم‌ها باشد اما اتفاقات اخیر در این بازار نشان دهنده حساسیت نهادهای فعال در این عرصه بر فعالیت ایرانیان است.  
اخبار متعدد  اخیر در مورد لو رفتن مسیرهای شناسایی توسط کاربران ایرانی باعث شده بسیاری از صرافی‌های مشهور راه را بر معاملات ایرانیان بسته، اکانت‌های آنها را مسدود کرده  و فعالیت آنهارا با دشواری های زیادی روبه رو کنند.  
به رغم برخی تصورات مبنی بر اینکه فضای ارزهای دیجیتالی دور از نظارت نهادهای مالی مشهور است اما واقعیت این است که طی ماه های اخیر فشارهای قانونگذاران و مقررات‌گذاران به خصوص در آمریکا و کشورهای اروپایی بر صرافی‌های ارزدیجیتال بزرگ دنیا افزایش یافته است.  
این فشارها باعث شده که حتی مسیرهای معامله کاربران عادی هم با دشواری روبه رو شود و از این رو مشخص نیست با چنین شرایطی مسیرهای تجارت کشورهای تحت تحریم چه شرایطی خواهد یافت.  

آیا تجارت با رمزارزها شدنی است؟ 

در حدود ۴ درصد از کل استخراج رمزارزها در ایران صورت می‌گیرد. با این حساب، سالانه در ایران در حدود ۱۳ هزار بیت کوین استخراج می‌شود، که معادل دلاری آن با بیت کوین ۲۳ هزار دلاری، تقریبا ۳۰۰ میلیون دلار خواهد بود. 
میزان واردات سالانه ایران در حدود ۳۸ میلیارد دلار است بنابراین حتی با فرض اینکه تمامی بیت کوین‌های استخراج شده به واردکنندگان برای واردات کالاهای ضرروی تخصیص یابد، باز هم این عدد بسیار کوچک و ناچیز است و در دور زدن تحریم‌ها چندان تاثیرگذار نخواهد بود. 
از طرف دیگر در اینگونه معاملات به دلیل تحریم بودن ایران و مشکلاتی که در زمینه انتقالات بین‌المللی ارزی وجود دارد، قدرت چانه زنی ایران کمتر بوده و اغلب بیت کوین زیر قیمت جاری، پذیرفته می‌شود. 
تجارت به وسیله ارزهای دیجیتال مشکلات خاص خود را دارد. یکی دیگر از این مشکلات مربوط به یافتن طرف تجارتی است که حاضر به پذیرش این سیستم مالی باشد. این کار به نوبه خود سخترین مرحله است. بسیاری از شرکت‌ها به دلیل تحریم بودن ایران حاضر به ارایه خدمات نیستند، لذا نه تنها دامنه فعالیت کاهش می‌یابد بلکه وقتی این تجارت به وسیله رمزارزها نیز صورت گیرد دایره انتخاب را کوچک‌تر خواهد کرد. 
بنابراین در درجه اول یافتن شرکتی که کالای مورد نیاز را با توجه به شرایط وارد کننده تامین کند بسیار سخت است و میزان این گونه معاملات را محدودتر خواهد بود. 

ریسک دوبرابری تجارت با رمزارز  

از طرف دیگر استفاده از رمزارزها به دلیل نوسانات زیادی که دارد با ریسک همراه است. در دوران رکود و زمستان رمزارزها، در واقع این تجارت نه تنها سودی نخواهد داشت بلکه ممکن است نوسانات مختلف تاجر را دچار ضرر کند. 
در این حالت برای کاهش ریسک، گزینه استفاده از استیبل کوین‌ها مطرح می‌شود. اما نکته آنجاست که بسیاری از این استیبل‌ کوین‌ها مانند تتر قابل ردیابی هستند و اگر مبلغ معامله بسیار بالا باشد ممکن است توجه نهادهای قانون‌گذار غربی و تحریم کننده را به خود جلب کنند. 
از سال گذشته، به دنبال قانون‌گذاری رمزارزها و جلوگیری از فعالیات‌های غیرقانونی و همچنین دور زدن تحریم‌ها، ایالت متحده دستور مسدود کردن تعداد زیادی از کیف پول‌های مشکوک را صادر کرده است. امروزه محل جغرافیایی ایجاد ونگهداری کیف پول‌ها به وسیله ردیابی IPها حتی در صورت استفاده از فیلترشکن قابل‌ردیابی است. 
همچنین اگر مبلغ این تراکنش‌ها بالا باشد احتمال ردیابی و مسدود شدن این حساب‌های رمزارزی بسیار بالا است و این تهدید دیگریست که در این حوزه برای ایرانیان وجود دارد. 

بیراهه تبادل تجاری با رمزارز  

مجیدرضا حریری رئیس اتاق مشترک ایران و چین در گفتگو با «فردای اقتصاد » گفت:  تجارت با استفاده از رمزارزها، بین این دو کشور چین و ایران تقریبا امکان پذیر نیست. شاید به دلیل مناسبات و حجم معاملاتی که بین چین و روسیه قرار دارد این نوع تجارت شدنی باشد، اما در ایران دور از ذهن است. همچنین کالاهایی مانند پوشاک ممنوعیت واردات دارند، مگر اینکه به صورت تهاتری مورد معامله قرار گیرند. 

 امروزه  آمار دقیقی از تجارت به وسیله رمزارزها در مقیاس جهانی وجود ندارد. در دنیا اغلب از رمزارزها برای فعالیت‌های غیرقانونی و یا خاص استفاده شده است. بزرگترین تجربه جهانی در استفاده از این حوزه، جمع‌آوری رمزارز برای کمک به اوکراین در جنگ با روسیه بود که ارزش آن از چند میلیون دلار فراتر نرفت. کمپین‌های حمایتی زیادی در سطح دنیا از این طریق به جمع‌آوری کمک پرداخته‌اند که بیشتر جنبه خیریه دارد و نه تجارت.

کارشناسان معتقدند در مقیاس کوچک در کشورهایی که دسترسی به سیستم مالی بین‌المللی و سویفت وجود ندارند، نقل و انتقالات مالی به وسیله رمزارزها به صرفه‌تر خواهد اما این عدد در سطح دنیا چندان بزرگ نیست و شهروندان کشورهای دچار تحریم از قبیل ایران و یا کشورهایی مانند افغانستان و مکزیک و ... بیشتر از این سیستم برای انتقال دارایی به خارج از مرزهای کشور استفاده می‌کنند که معمولا مبلغ آنها چندان بالا نیست. گروه دیگر توریست‌ها هستند که به دلیل عدم دسترسی حساب‌های بانکی در سفرهای برون مرزی ممکن است از رمزارزها استفاده کنند.